Αμινοξέα

Τα αμινοξέα είναι οι δομικοί λίθοι των πρωτεϊνών. Οι πρωτεΐνες που λαμβάνονται με την τροφή διασπώνται σε αμινοξέα, τα οποία στη συνέχεια σχηματίζουν νέες πρωτεΐνες που είναι απαραίτητες για πλήθος λειτουργιών στο ανθρώπινο σώμα. Ο οργανισμός δεν χρησιμοποιεί τα αμινοξέα μόνο για τη σύνθεση των πρωτεϊνών αλλά και ως μεμονωμένα αμινοξέα που το καθένα έχει τη δική του δράση.

Τα αμινοξέα αποτελούνται από άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο, άζωτο και μερικές φορές από θείο. Από τους διαφορετικούς συνδυασμούς των 20 αμινοξέων που προέρχονται από τη διατροφή, είναι εφικτό να παραχθούν περίπου 100.000 διαφορετικές πρωτεΐνες στο ανθρώπινο σώμα. Αυτές διακρίνονται στις λειτουργικές που είναι τα ένζυμα, οι ορμόνες, τα αντισώματα κ.α. και στις δομικές που υπάρχουν στους τένοντες, τους συνδέσμους, τους μύες, τα μαλλιά, το δέρμα, τα νύχια, τα οστά και τα δόντια.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ, ΜΗ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΚΑΙ ΗΜΙ-ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΑΜΙΝΟΞΕΑ

Τα αμινοξέα διακρίνονται σε απαραίτητα, μη απαραίτητα και ημι-απαραίτητα.

1. Απαραίτητα αμινοξέα
   Μερικά αμινοξέα είναι γνωστά ως «απαραίτητα» διότι είναι απαραίτητο να υπάρχουν στη διατροφή μας. Αυτά δεν μπορούν να συντεθούν στο ανθρώπινο σώμα, οπότε πρέπει να λαμβάνονται από τις τροφές. Τρόφιμα υψηλής βιολογικής αξίας σε πρωτεΐνες που περιέχουν και τα οκτώ απαραίτητα αμινοξέα είναι το κρέας, το ψάρι, τα πουλερικά, τα αυγά και τα φασόλια σόγιας. Τα οκτώ απαραίτητα αμινοξέα είναι η λευκίνη, η ισολευκίνη, η βαλίνη, η λυσίνη, η μεθειονίνη, η L-φαινυλαλανίνη, η τρυπτοφάνη και η θρεονίνη. Στις ετικέτες των συμπληρωμάτων διατροφής με αμινοξέα, το γράμμα L δηλώνει τη φυσική μορφή ενώ το D τη συνθετική. Το αντίθετο ισχύει για τη βιταμίνη Ε!
2. Μη απαραίτητα αμινοξέα
   Τα μη απαραίτητα αμινοξέα δεν είναι απαραίτητο να λαμβάνονται από τη διατροφή διότι το σώμα είναι ικανό να τα συνθέσει χρησιμοποιώντας τα βασικά αμινοξέα, τις βιταμίνες και τα μέταλλα που υπάρχουν σ’ αυτό. Μη απαραίτητα αμινοξέα είναι η αλανίνη, η ασπαραγίνη, η γλουταμίνη, η γλυκίνη, η κυστεΐνη, η προλίνη, η σερίνη, η τυροσίνη κ.α.
3. Ημι-απαραίτητα αμινοξέα
   Υπάρχουν δύο μερικώς απαραίτητα αμινοξέα (ημι-απαραίτητα), η αργινίνη και η ιστιδίνη. Είναι γνωστά ως ημι-απαραίτητα επειδή είναι απαραίτητα μόνο στη φάση ανάπτυξης του ανθρωπίνου σώματος από την παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση.

ΩΦΕΛΕΙΑ ΛΗΨΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΑΜΙΝΟΞΕΩΝ

1. Τα συμπλέγματα αμινοξέων μπορούν να υποστηρίξουν την υγεία των μυών και να αποτρέψουν τη φθορά τους από την έντονη άσκηση. Είναι ιδανικά για περιόδους συχνών προπονήσεων σε αθλήματα όπως η κολύμβηση, το τρέξιμο, η ποδηλασία κ.α.
2. Η κυστεΐνη είναι απαραίτητη για την υγεία και την ανάπτυξη των μαλλιών.
3. Η μεθειονίνη είναι απαραίτητη για την παραγωγή λεκιθίνης στο ήπαρ.
4. Η L-φαινυλαλανίνη βοηθά στην παραγωγή χημικών ουσιών στον εγκέφαλο που προκαλούν την αίσθηση της «πληρότητας». Βελτιώνει τη διάθεση διεγείροντας την εγκεφαλική δραστηριότητα, τη μνήμη και την εγρήγορση. Συνεργικές θρεπτικές ουσίες είναι η βιταμίνη Β6 και η βιταμίνη C.
5. Η τυροσίνη, αυξάνοντας την πνευματική εγρήγορση, θεωρείται ότι βοηθά στη μείωση της ανησυχίας και της κατάθλιψης που σχετίζονται με το στρες. Επίσης, βελτιώνει την εγρήγορση και τη μνήμη. Τα συμπληρώματα τυροσίνης δεν θα πρέπει να λαμβάνονται από άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση.
6. Η λυσίνη, ως απαραίτητο αμινοξύ, απαιτείται για τη σύνθεση της καρνιτίνης, η οποία είναι ένα μη απαραίτητο αμινοξύ. Οι πρωτεΐνες που βρίσκονται στο σιτάρι, το ρύζι, τη βρώμη και το σουσάμι έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε λυσίνη, πράγμα που σημαίνει ότι άτομα, όπως οι χορτοφάγοι και οι αυστηρά χορτοφάγοι (vegans), που ακολουθούν συγκεκριμένου τύπου διατροφές μπορεί συχνά να εμφανίζουν έλλειψη αυτού του αμινοξέος. Επίσης, το εν λόγω αμινοξύ εμπλέκεται στο σχηματισμό του κολλαγόνου, μαζί με τη βιταμίνη C. Τα χαμηλά επίπεδα λυσίνης μπορεί να αυξήσουν την απώλεια ασβεστίου στα ούρα. Ο επιχείλιος έρπης μπορεί να επιδεινωθεί σε άτομα που δεν λαμβάνουν την κατάλληλη ποσότητα λυσίνης. Αντιθέτως, η αργινίνη μπορεί να επιδεινώσει τον επιχείλιο έρπη και θα πρέπει να αποφεύγεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις. Επίσης θα πρέπει να αποφεύγονται οι τροφές που περιέχουν αργινίνη όπως τα καρύδια, η σοκολάτα, το τυρί και ο αρακάς.
7. Η γλουταμίνη παρέχει στον εγκέφαλο μια πηγή αναλώσιμης ενέργειας, διότι διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Επίσης, βοηθάει στην επούλωση των ελκών του πεπτικού συστήματος. Ακόμη, απαιτείται επαρκής ποσότητα βιταμίνης Β6 για τον κατάλληλο μεταβολισμό. Τέλος, είναι απαραίτητη σε συνδυασμό με το χρώμιο για την παραγωγή γλυκοσυλοτρανσφεράσης (GTF).

Τα μεμονωμένα αμινοξέα είναι προτιμότερο να λαμβάνονται με άδειο στομάχι, εκτός και αν αναγράφονται άλλες οδηγίες στο σκεύασμα. Τα συμπληρώματα αμινοξέων περιέχουν συνήθως αμινοξέα σε «ελεύθερη μορφή» ή «πεπτίδια». Οι μορφές αυτές είναι προτιμότερες διότι έχουν υποστεί ήδη πέψη (διάσπαση) και μπορούν εύκολα να απορροφηθούν από τον οργανισμό. Η έννοια «ελεύθερη μορφή» σημαίνει ότι τα αμινοξέα βρίσκονται σε μεμονωμένη κατάσταση (δηλαδή το κάθε αμινοξύ μόνο του και όχι συνδεδεμένο με άλλα αμινοξέα), ενώ «πεπτίδιο» είναι μια «αλυσίδα» αμινοξέων (δύο ή περισσότερα αμινοξέα συνδεδεμένα μεταξύ τους)

Θεωρείται συνετό να μην συνιστάται η λήψη συμπληρωμάτων «μεμονωμένων» αμινοξέων σε εγκύους και παιδιά. Όσον αφορά στις δύο αυτές ομάδες ατόμων, είναι προτιμότερο οι πρωτεΐνες να προέρχονται από τα τρόφιμα, γεγονός που θα αποτρέψει την έλλειψη αμινοξέων. Επίσης, συνιστάται στους νεαρούς εφήβους που σκέφτονται το body building να αποφεύγουν τη χρήση συμπληρωμάτων μεμονωμένων αμινοξέων που προάγουν την ανάπτυξη. Η φυσική προπόνηση και η καλή διατροφή είναι πιο ευεργετικές για τη φυσική τους κατάσταση και ανάπτυξη.