Βιταμίνη D

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Η βιταμίνη D παράγεται φυσικά στο δέρμα μέσω της δράσης του ηλιακού φωτός στη χοληστερόλη. Η ενεργός μορφή της (1,25 διυδροξυχοληκαλσιφερόλη) κατατάσσεται συχνά στην κατηγορία των ορμονών, διότι δρα ρυθμιστικά με τρόπο όμοιο με αυτόν των στεροειδών ορμονών. Η βιταμίνη D μετράται σε μg ή i.u. (1μg = 40i.u.).

ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ

Η βιταμίνη D είναι σταθερή στις συνήθεις διαδικασίες μαγειρέματος.

ΔΡΑΣΗ

Η βιταμίνη D μετατρέπεται στο σώμα σε 1,25 διυδροξυχοληκαλσιφερόλη, η οποία μαζί με την καλσιτονίνη και την παραθορμόνη ρυθμίζει τη συγκέντρωση του ασβεστίου στο πλάσμα του αίματος. Η μορφή αυτή κατατάσσεται από πολλούς συγγραφείς στις ορμόνες, λόγω του ότι ο τρόπος δράσης της μοιάζει μ’αυτόν των στεροειδών ορμονών. Όλες οι λειτουργίες της βιταμίνης D σχετίζονται με την «ορμονική» της δράση. Η κύρια δράση της βιταμίνης D είναι η αύξηση του επιπέδου του ασβεστίου στο αίμα μέσω της προώθησης της απορρόφησης του ασβεστίου και του φωσφόρου από το έντερο, καθώς και μέσω της απελευθέρωσης των μετάλλων αυτών από τα οστά. Προκειμένου να διατηρηθεί η φυσιολογική αναλογία ασβεστίου/φωσφόρου στο σώμα, η βιταμίνη D αυξάνει επίσης την έκκριση φωσφόρου, αλλά όχι ασβεστίου, από τα νεφρά.

ΕΛΛΕΙΨΗ

1. Ραχίτιδες
   Η έλλειψη βιταμίνης D κατά την παιδική ηλικία οδηγεί σε ανάπτυξη ραχίτιδας. Η ραχίτιδα μπορεί να εμφανιστεί πρόωρα σε ηλικία μόλις δύο μηνών, όταν οι πηγές του κρανίου παραμένουν ανοιχτές και το τοίχωμα του κρανίου είναι λεπτό (κρανιόφθιση - craniotabes). Επίσης, μπορεί να καθυστερήσει τη δημιουργία των πρώτων δοντιών και να επηρεαστεί η όρθια στάση. Οι ραχίτιδες δημιουργούν διεύρυνση στα άκρα των μακρών οστών, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται μια χαρακτηριστική κύρτωση στα πόδια όταν το παιδί αρχίσει να περπατά.
2. Οστεομαλακία
   Στους ενήλικες, η έλλειψη βιταμίνης D οδηγεί σε οστεομαλακία. Η ασθένεια αυτή είναι κατά κύριο λόγο ίδια με τη ραχίτιδα, αλλά τα συμπτώματά της είναι λίγο διαφορετικά, καθώς τα οστά δεν αναπτύσσονται πλέον. Στην οστεομαλακία εμφανίζεται λέπτυνση και εξασθένιση των οστών, ενώ μπορούν να εμφανιστούν και αυτόματα κατάγματα.
3. Οστεοπόρωση και Κάταγμα Ισχίος
   Η συχνότητα οστεοπόρωσης (εύθραυστα οστά) και κατάγματος του ισχίου μπορεί να αυξηθεί σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση που δεν έχουν ικανοποιητικό απόθεμα βιταμίνης D.

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ

Ανώτατο ασφαλές επίπεδο για ημερήσιο συμπλήρωμα = 100μg (4000 i.u.).
Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση (Recommended Daily Allowance, RDA) = 5μg (200 i.u.).

ΩΦΕΛΕΙΑ ΛΗΨΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D

Υπάρχουν μερικές κατηγορίες ατόμων που είναι πολύ πιο πιθανό, θεωρητικά, να εμφανίσουν έλλειψη βιταμίνης D. Αυτά τα άτομα είναι απαραίτητο να λαμβάνουν ένα συμπλήρωμα με το θρεπτικό αυτό συστατικό. Σ’ αυτές τις κατηγορίες περιλαμβάνονται:

• Οι χορτοφάγοι και ειδικότερα οι αυστηρά χορτοφάγοι (vegans) (1), διότι η βιταμίνη D απαντάται κυρίως σε ζωικά και γαλακτοκομικά προϊόντα.
• Γυναίκες και παιδιά από την Ασία που μπορεί να μην καταναλώνουν αρκετή ποσότητα τροφίμων με βιταμίνη D και που επιλέγουν να καλύπτουν το δέρμα τους (2).
• Γυναίκες που θηλάζουν και των οποίων το μητρικό γάλα μπορεί να είναι φτωχό σε βιταμίνη D, ειδικά το χειμώνα (3).
• Οι ηλικιωμένοι που είναι κλεισμένοι σε ένα σπίτι και έχουν την τάση να μην σιτίζονται καλά (4).
• Άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση ή σκλήρυνση κατά πλάκας.

ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Υπάρχουν κάποιες αναφορές για υπερασβεστιαιμία (υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα) σε παιδιά με χορηγούμενη δοσολογία 50μg (2000i.u.) βιταμίνης D ημερησίως. Στους ενήλικες, τα συμπτώματα τοξικότητας της βιταμίνης D παρουσιάζονται σε ημερήσιες δοσολογίες των 625μg (25000i.u.). Παρόλα αυτά, έχει πρόσφατα αποδειχθεί ότι η βιταμίνη D σε χαμηλότερα επίπεδα (περίπου 1000 i.u.) μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα, τα οποία δεν σχετίζονται με υπερασβεστιαιμία.

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

Ο κατάλογος που ακολουθεί δεν είναι πλήρης και κάθε άτομο που ακολουθεί κάποια φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να συμβουλευτεί το γιατρό του πριν χρησιμοποιήσει κάποιο συμπλήρωμα βιταμίνης D.

• Η βιταμίνη D παρουσιάζει δυσμενείς αντιδράσεις με ορισμένα φάρμακα για την καρδιά, όπως με τη βεραπαμίλη (Verapamil).
• Τα συνδυαζόμενα οιστρογόνα μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα και συνεπώς τα συμπληρώματα με βιταμίνη D δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται από άτομα με ανάλογη φαρμακευτική αγωγή.
• Θεωρείται ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορεί να αυξήσουν τη δραστηριότητα των αντιπηκτικών, όπως της βαρφαρίνης (warfarin). Παρόλο που υπάρχουν αντιφατικές απόψεις σχετικά με αυτή την αλληλεπίδραση, θα ήταν φρόνιμο τα άτομα που χρησιμοποιούν αντιπηκτικά να αποφεύγουν προληπτικά τα συμπληρώματα βιταμίνης D.
• Η βιταμίνη D δεν πρέπει να λαμβάνεται την ίδια χρονική στιγμή με θειαζιδικά διουρητικά, καθώς έχει αποδειχθεί ότι αυτός ο συνδυασμός μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίμα.

1. Parsons TJ. et al. Reduced bone mass in Dutch adolescents fed a macrobiotic diet in early life. J Bone Miner Res,12;9:1486-1494, 1997.
2. "Dietary Reference Values for Food, Energy and Nutrients for the United Kingdom", Dept. of Health, HMSO, 1991.
3. Specker BL, Nutritional concerns of lactating women consuming vegetarian diets. Am J Clin Nutr, 59;5 suppl:1182S-1186S, 1994.
4. Russell RM. New views on the RDAs for older adults. J AM Diet Assoc, 97;5:515-518, 1997.