Σίδηρος

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Ο σίδηρος είναι ένα πολύ σημαντικό μέταλλο για τη φυσιολογία του ανθρώπου, αλλά αποτελεί στην πραγματικότητα ένα ιχνοστοιχείο λόγω της μικρής συγκέντρωσης που εμφανίζει στο ανθρώπινο σώμα (περίπου 4-5g).

ΔΡΑΣΗ

Ο κύριος ρόλος του σιδήρου στο σώμα είναι ότι αποτελεί ένα σημαντικό συστατικό της χρωστικής του αίματος, της αιμοσφαιρίνης. Η αιμοσφαιρίνη περιέχεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και αποτελεί το φορέα του ζωτικού οξυγόνου σε όλο το σώμα. Εκτός από τη λειτουργία του στα ερυθρά αιμοσφαίρια, ο σίδηρος εντοπίζεται και στη μυοσφαιρίνη (αντίστοιχη της αιμοσφαιρίνης η οποία βρίσκεται στους μύες) και συμμετέχει επιπροσθέτως στις αντιδράσεις απελευθέρωσης ενέργειας στο σώμα.

ΕΛΛΕΙΨΗ

Η τυπική ασθένεια που οφείλεται σε έλλειψη σιδήρου είναι η αναιμία. Τα συμπτώματα αυτής της ασθένειας είναι η κόπωση, ο ελαφρύς πονοκέφαλος, η αδυναμία κτλ και συνοδεύεται από αντίστοιχη χαμηλή συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης στο αίμα.

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ

Ανώτατο ασφαλές επίπεδο για ημερήσιο συμπλήρωμα = 15mg.
Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση (Recommended Daily Allowance, RDA) = 14mg.

ΩΦΕΛΕΙΑ ΛΗΨΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΣΙΔΗΡΟΥ

1. Οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία εμφανίζουν το μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης έλλειψης σιδήρου εξαιτίας της μηνιαίας απώλειας αίματος λόγω της εμμήνου ρύσης. Η Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση δεν λαμβάνει υπόψη τις γυναίκες με μεγάλες απώλειες αίματος λόγω εμμήνου ρύσης, στις οποίες συνιστάται η λήψη ενός συμπληρώματος που θα καλύψει τις ειδικές απαιτήσεις τους σε σίδηρο (1).
2. Άλλα άτομα που ενδεχομένως χρειάζονται ένα συμπλήρωμα σιδήρου είναι οι χορτοφάγοι, οι έγκυες, οι έφηβοι, οι αθλητές και οι ηλικιωμένοι (1).
3. Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν σε όλη τη Μεγάλη Βρετανία, τα παιδιά μπορεί επίσης να παρουσιάσουν έλλειψη σιδήρου. Στο Bradford 12% των λευκών και 28% των παιδιών από την Ασία ήταν αναιμικά και στο Birmingham το 26% από 470 παιδιά ηλικίας από 6 μηνών έως 6 ετών ήταν αναιμικά (2). Ένα σύνθετο συμπλήρωμα με πολλές βιταμίνες και μέταλλα που περιέχει σίδηρο σε κατάλληλη ποσότητα και ισορροπία με τα άλλα θρεπτικά συστατικά συνιστάται στα παιδιά, αλλά ο σίδηρος σε υψηλότερα επίπεδα δεν θα πρέπει να χορηγείται σε παιδιά παρά μόνο κατόπιν συμβουλής ειδικού γιατρού.

ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Πολλές από τις περιπτώσεις τοξικότητας σιδήρου περιλαμβάνουν τυχαία υπερκατανάλωση σιδήρου από παιδιά. Επίπεδα της τάξης των 20mg σιδήρου ανά κιλό σωματικού βάρους προκαλούν οξεία τοξικά συμπτώματα στα παιδιά και σε ποσότητες κατά δέκα φορές μεγαλύτερες, ο σίδηρος μπορεί να έχει μοιραία αποτελέσματα. Στους ενήλικες, μια δόση 100g σιδήρου είναι θανατηφόρα εκτός αν χορηγηθεί το κατάλληλο αντίδοτο.

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

1. Φάρμακα που συνδέονται με το σίδηρο
   Κάποια φάρμακα μπορεί να συνδέονται με το σίδηρο και να προκαλούν μείωση στη βιοδιαθεσιμότητα τόσο του μετάλλου όσο και των ίδιων των φαρμάκων. Σ’ αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνονται οι τετρακυκλίνες και τα παράγωγά τους, η πενικιλλαμίνη, το levodopa, το methyldopa και το cardidopa.
2. Τρόφιμα που συνδέονται με το σίδηρο
   Κάποια συστατικά των τροφίμων συνδέονται επίσης με το σίδηρο (και άλλα μέταλλα) με αποτέλεσμα να μην υπάρχει διαθεσιμότητα αυτού. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται το φυτικό οξύ, που περιέχεται στο πίτουρο και άλλα τρόφιμα με ίνες και το οξαλικό οξύ, που περιέχεται στο ραβέντι (φυτό), το σπανάκι και τη σοκολάτα.
3. Η βιταμίνη C και τα συμπλέγματα Β
   Ένας από τους πιο σημαντικούς διατροφικούς παράγοντες που προωθούν την απορρόφηση του σιδήρου που δεν είναι συνδεδεμένος με αιμοσφαιρίνη είναι η βιταμίνη C. Υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στην ποσότητα του μη συνδεδεμένου με αιμοσφαιρίνη σιδήρου που απορροφάται και της βιταμίνης C που περιέχεται στη διατροφή. Η απορρόφηση και η χρησιμοποίηση του σιδήρου εξαρτάται επιπλέον από την παρουσία κάποιων μελών του συμπλέγματος βιταμινών Β. Το μολυβδαίνιο είναι επίσης σημαντικό για το μεταβολισμό του σιδήρου.

Οι κύριες πηγές σιδήρου στη διατροφή είναι το κρέας, το ψωμί, τα προϊόντα δημητριακών και οι πατάτες. Οι ζωικές πηγές σιδήρου απορροφώνται πολύ καλύτερα από τις φυτικές πηγές, διότι στο ζωικό ιστό ο σίδηρος είναι οργανικά συνδεδεμένος στην αιμοσφαιρίνη. Στα φυτά, ο σίδηρος είναι παρόν σε μια ανόργανη μορφή που απορροφάται σε πολύ μικρό βαθμό.

1. Cook JD. Iron deficiency Anaemia. Baillieres Clin Haematol, 7;4:787-804, 1994.
2. "Dietary Reference Values for Food, Energy and Nutrients for the United Kingdom", Dept. of Health, HMSO, 1991.