Φυσικές λύσεις για την εμμηνόπαυση

Ενώ η εμμηνόπαυση είναι μια φυσική αλλαγή που σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής φάσης μιας γυναίκας, για ορισμένες γυναίκες, η αλλαγή αυτή φέρνει συμπτώματα που μπορεί να δυσκολεύουν πολύ τη ζωή τους. Ξαφνικές εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, αϋπνία, κόπωση και μειωμένη πνευματική διαύγεια κατακλύζουν τις γυναίκες, και ενώ πολλές μπορούν να διαχειριστούν αυτές τις αλλαγές, άλλες βιώνουν συμπτώματα τόσο έντονα που διαταράσσουν την εργασία και τις καθημερινές τους δραστηριότητες (1). Μερικές φορές, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να δημιουργήσουν ένα ντόμινο που τελικά υπονομεύει την εμπιστοσύνη της γυναίκας στον εαυτό της. Για παράδειγμα, ενώ οι νυχτερινές εφιδρώσεις και η αϋπνία μπορεί συχνά να οδηγήσουν σε έλλειψη ύπνου που μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, οι εξάψεις κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να προκαλέσουν αμηχανία και άγχος, ενώ τα προβλήματα μνήμης μπορεί να οδηγήσουν σε περαιτέρω αποδιοργάνωση της ζωής. Έτσι, η εμμηνόπαυση δημιουργεί μία δύσκολη κατάσταση σε πολλές γυναίκες, οι οποίες επιθυμούν να μάθουν με ποιον τρόπο μπορούν να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους.  
Ενώ σε πολλές γυναίκες συνταγογραφείται θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (Hormone Replacement Therapy) ως θεραπεία πρώτης γραμμής, αντενδείκνυται για ορισμένες γυναίκες και συχνά αποφεύγεται λόγω ανησυχιών για αυξημένο κίνδυνο καρκίνου και καρδιακών παθήσεων (2). Αν και ο κίνδυνος αυτός μπορεί να είναι ελάχιστος όταν χρησιμοποιείται ως θεραπεία για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης βραχυπρόθεσμα, η ανησυχία είναι αρκετά διαδεδομένη ώστε πολλές γυναίκες να την αποφεύγουν, επιλέγοντας αντ' αυτού μη φαρμακευτικές ή μη ορμονικές λύσεις (3). Η παρούσα ανασκόπηση εξετάζει ορισμένες από τις φυσικές και βοτανικές επιλογές που μπορεί να είναι χρήσιμες για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.
 

Παράγοντες του τρόπου ζωής

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και στη διατροφή μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης (4). Σε αυτή τη φάση της ζωής, είναι ωφέλιμη η ελαχιστοποίηση της καφεΐνης και του αλκοόλ, η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους και η αποφυγή του καπνίσματος (5). Οι γυναίκες θα πρέπει να παροτρύνονται να κάνουν τουλάχιστον 150 λεπτά άσκησης μέτριας έντασης την εβδομάδα. Δύο συνεδρίες προπόνησης με αντιστάσεις μπορεί να προσφέρουν πρόσθετο όφελος. Στις γυναίκες που είναι σωματικά δραστήριες, παρατηρείται βελτίωση της μεταβολικής λειτουργίας, της ισορροπίας, της μυϊκής δύναμης, της γνωστικής λειτουργίας και της ποιότητας ζωής. Επιπλέον, τα καρδιαγγειακά επεισόδια, ο καρκίνος του μαστού και του παχέος εντέρου, τα εγκεφαλικά επεισόδια και τα κατάγματα είναι λιγότερο συχνά.
Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι ο διαλογισμός, η χαλάρωση, η ελεγχόμενη αναπνοή, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και η εκπαίδευση ενσυνειδητότητας θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση των εξάψεων (6). Πρόσφατες μετα-αναλύσεις έχουν επίσης δείξει ότι ο βελονισμός μπορεί να είναι ευεργετικός για τα αγγειοκινητικά συμπτώματα. Πολλές γυναίκες βρίσκουν χρήσιμες αυτές τις επιλογές, ενώ η Βρετανική Εταιρεία Εμμηνόπαυσης συμβουλεύει να λαμβάνονται μέτρα για τον τρόπο ζωής ώστε να υποστηριχθεί η ομαλή μετάβαση στην εμμηνόπαυση (7).
 

Βοτανικές επιλογές

Το Bacopa monnieri (L.) χρησιμοποιείται για περισσότερα από 3000 χρόνια ως ινδικό αγιουρβεδικό φάρμακο για τη βελτίωση της μνήμης, την αύξηση της εγκεφαλικής λειτουργίας ή την προώθηση της μακροζωίας και έχει ευεργετικές επιδράσεις στη γνωστική απόδοση (8). Μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση έδειξε ότι το Bacopa monnieri ενίσχυσε την ανάκληση πληροφοριών από τη μνήμη και ως εκ τούτου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ενισχυτικό της μνήμης. Έδειξε επίσης ότι το εκχύλισμα Bacopa monnieri μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική απόδοση, ιδίως την ταχύτητα της προσοχής, μειώνοντας το χρόνο αντίδρασης (9).

Τα μύρτιλλα είναι πλούσια σε πολυφαινόλες που θεωρούνται ευεργετικές για τη γνωστική απόδοση και τη διάθεση. Μια συστηματική ανασκόπηση αξιολόγησε τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές που διερεύνησαν αυτές τις επιδράσεις σε παιδιά και ενήλικες (10). Οκτώ μελέτες ανέφεραν ότι η κατανάλωση ή η συμπληρωματική χορήγηση μύρτιλλων σε διάφορες δόσεις και χρονικές περιόδους βελτίωσαν τη γνωστική απόδοση, ιδίως τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη μνήμη και τη χωρική μνήμη. Όσον αφορά στη διάθεση, μελέτη ανέφερε σημαντική βελτίωση μεταξύ των ομάδων που το χρησιμοποιούσαν.

Το Dong Quai αποκαλείται "γυναικείο τζίνσενγκ" και είναι κυρίως γνωστό για τη χρήση του στη θεραπεία ενός μεγάλου αριθμού γυναικολογικών παθήσεων που γενικά δεν αντιμετωπίζονται εύκολα με συμβατικές θεραπείες (11). Το Dong Quai είναι γνωστό στην παραδοσιακή ιατρική ως ενισχυτικό της μνήμης, με ερευνητικά στοιχεία για διάφορους μηχανισμούς που διέπουν τη νευροπροστατευτική του ικανότητα, γεγονός που δείχνει τη δυνατότητά του ως πολυλειτουργικό νευροπροστατευτικό.

Η Rhodiola rosea L. και τα συστατικά της χρησιμοποιούνται για την αναπλήρωση της ζωτικής ενέργειας, την ενεργοποίηση της κυκλοφορίας του αίματος, το ξεμπλοκάρισμα των αιμοφόρων αγγείων και την ενίσχυση της νοητικής λειτουργίας στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική. Σύγχρονες φαρμακολογικές μελέτες δείχνουν ότι τα εκχυλίσματά της μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών, τη δραστηριότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος και την καρδιαγγειακή λειτουργία (12). Πρόσφατες μελέτες ανέφεραν ότι η λήψη του R. rosea L. μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία, να μειώσει την πνευματική κόπωση, να ασκήσει αντιοξειδωτικές και νευροπροστατευτικές επιδράσεις, να αυξήσει την απόδοση αντοχής και να ανακουφίσει από ανεπιθύμητα συμπτώματα που σχετίζονται με έντονο σωματικό και ψυχολογικό στρες (13).

Το δεντρολίβανο ασκεί την αντιοξειδωτική του δράση μέσω διαφόρων μεταβολικών οδών. Είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, ικανό να αποτρέπει την υπεροξείδωση των λιπιδίων, μια καταστροφική διαδικασία που προκαλείται από το οξειδωτικό στρες. Το δεντρολίβανο φαίνεται να ενισχύει τις ντοπαμινεργικές, σεροτονινεργικές, νοραδρενεργικές και χολινεργικές λειτουργίες στον εγκέφαλο, εξηγώντας ενδεχομένως τις αντικαταθλιπτικές του επιδράσεις (14). Αυξάνοντας τα ολικά επίπεδα χολίνης στον εγκέφαλο, το δεντρολίβανο θα μπορούσε να μετριάσει την απώλεια μνήμης, το άγχος και την κατάθλιψη. 

Το φασκόμηλο βελτιώνει όχι μόνο τα αγγειοκινητικά συμπτώματα αλλά ταυτόχρονα ασκεί θετική επίδραση στα ψυχολογικά συμπτώματα, αντιμετωπίζοντας έτσι ένα ευρύ φάσμα εμμηνοπαυσιακών ενοχλήσεων. Έδειξε σαφή αποτελεσματικότητα σε γυναίκες που βιώνουν μια τυπική εμμηνόπαυση που συνδέεται με συμπτώματα που διαρκούν έως και 5 χρόνια μετά την τελευταία έμμηνο ρύση (15). Με τις εξάψεις και τα προβλήματα ύπνου να αποτελούν τις πιο διαδεδομένες ανησυχίες στην εμμηνόπαυση, η επίδραση του φασκόμηλου έδειξε βελτίωση της ποιότητας του ύπνου και των ψυχοσωματικών προβλημάτων (16).

Η λήψη εκχυλίσματος καρπών Schisandra φαίνεται να βελτιώνει τη συγκέντρωση. Άλλα κλινικά στοιχεία δείχνουν ότι η λήψη μιας εφάπαξ δόσης ενός συνδυασμού rhodiola με schisandra, βελτιώνει την προσοχή, καθώς και την ταχύτητα και την ακρίβεια, σε γνωστικές λειτουργίες που εκτελούνται από γυναίκες σε στρεσογόνες καταστάσεις σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Μια μικρή κλινική δοκιμή δείχνει ότι η καθημερινή λήψη εκχυλίσματος schisandra για 6 εβδομάδες βελτιώνει τις εξάψεις και άλλα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο σε υγιείς γυναίκες με μέτρια ή σοβαρά συμπτώματα εμμηνόπαυσης (17).

Shatavari σημαίνει "που αποκτά 100 συζύγους ή σημαντικά πολλούς". Μπορεί επίσης να αποδοθεί ως "100 σύζυγοι", υποδηλώνοντας την ικανότητά του να παρατείνει τη γονιμότητα και την αντοχή. Το βότανο Shatavari συνιστάται τόσο ως τυπικό τονωτικό όσο και ως γυναικείο αναπαραγωγικό τονωτικό. Στην Αγιουρβέδα, αυτό το φυτό αποκαλείται ως η "βασίλισσα των βοτάνων", καθώς ενθαρρύνει τον έρωτα και το πάθος. Είναι το σημαντικότερο αγιουρβεδικό φάρμακο αναζωογόνησης για τις γυναίκες. Το Shatavari μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για τη διόρθωση της ορμονικής ανισορροπίας λόγω των φυτοοιστρογονικών ιδιοτήτων του (18). Τα φυτοοιστρογόνα του shatavari θα μπορούσαν να ρυθμίσουν τον οιστρικό ή ωοθηκικό κύκλο και να μειώσουν τα δυσμενή συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.

Επιδημιολογικές έρευνες έχουν διερευνήσει τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης σόγιας και της μείωσης των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων. Οι ισοφλαβόνες σόγιας μπορούν να ασκήσουν δράσεις παρόμοιες με τα οιστρογόνα και έτσι να ανακουφίσουν το μετεμμηνοπαυσιακό σύνδρομο (19,20). Έχει βρεθεί ότι οι ισοφλαβόνες μειώνουν την οστική απώλεια στη σπονδυλική στήλη, βελτιώνουν την υπέρταση και ενισχύουν τη ρύθμιση του γλυκαιμικού δείκτη.(21) Τρεις μελέτες διαπίστωσαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ του εικονικού φαρμάκου και των ισοφλαβονών σόγιας με μείωση της δυσπαρευνίας κατά 62% και ανακούφιση των σεξουαλικών συμπτωμάτων κατά 40% σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Σε δύο μελέτες, η κολπική ξηρότητα ήταν χαμηλότερη στις ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με σόγια, σε σύγκριση με εκείνη στις ομάδες ελέγχου (22).

Μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση για το πράσινο τσάι διαπίστωσε ότι η κατεχίνη του πράσινου τσαγιού, επιγαλλοκατεχίνη-3-γαλλική (EGCG), εμφανίζει νευροπροστατευτική δράση και επηρεάζει τη διάθεση, αλλά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα εξαγόμενα δεδομένα δείχνουν ότι οι διάφορες βελτιώσεις στις γνωστικές ικανότητες που συνδέονται με την κατανάλωση πράσινου τσαγιού δεν είναι συνέπεια ενός μόνο συστατικού (23).

Η σπιρουλίνα είναι ένα σημαντικό αντιοξειδωτικό, με το συστατικό της την φυκοκυανοβιλίνη (PCB) να λειτουργεί ως ισχυρός αναστολέας της οξειδάσης NADPH, του ενζυμικού συμπλέγματος που αποτελεί την κύρια πηγή παθολογικού οξειδωτικού στρες σε ένα ευρύ φάσμα διαταραχών της υγείας. Η από του στόματος λήψη ολόκληρης Spirulina έχει νευροπροστατευτική επίδραση - μια παρατήρηση που δείχνει ότι το PCB μπορεί να διαπεράσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (24).

Το Tulsi (Ocimum sanctum L.) στην Αγιουρβεδική παράδοση αναφέρεται συχνά ως "Λύση της Ζωής" για τις επιδιορθωτικές του δυνάμεις και είναι γνωστό ότι θεραπεύει ένα ευρύ φάσμα βασικών καταστάσεων που επηρεάζουν την ευεξία. Οι πολυφαινόλες που υπάρχουν στο Tulsi δρουν ως ισχυρά αντιοξειδωτικά και ασκούν αντιφλεγμονώδεις δράσεις. Το Tulsi έχει επίσης προσαρμοστικές ιδιότητες που μπορούν να ελέγξουν τις συχνές εναλλαγές της διάθεσης, να προσφέρουν ψυχική γαλήνη και διαύγεια και να μειώσουν το στρες (25). Άλλες μελέτες δείχνουν ότι το φυτό έχει σημαντική επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα επιφέροντας αντι-στρές και αγχολυτική δράση που σχετίζεται με το GABA.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Ngai FW. Relationships between menopausal symptoms, sense of coherence, coping strategies, and quality of life. Menopause. 2019 Jul 1;26(7):758-64.
2. Langer RD, Hodis HN, Lobo RA, Allison MA. Hormone replacement therapy–where are we now?. Climacteric. 2021 Jan 2;24(1):3-10.
3. Minkin, Mary Jane. "Menopause: hormones, lifestyle, and optimizing aging." Obstetrics and Gynecology Clinics3 (2019): 501-514.
4. Silva TR, Oppermann K, Reis FM, Spritzer PM. Nutrition in menopausal women: a narrative review. Nutrients. 2021 Jun 23;13(7):2149.
5. Grindler NM, Santoro NF. Menopause and exercise. Menopause. 2015 Dec 1;22(12):1351-8.
6. Johnson A, Roberts L, Elkins G. Complementary and alternative medicine for menopause. Journal of evidence-based integrative medicine. 2019 Mar 12;24:2515690X19829380.
7. Currie H, Abernethy K, Hamoda H. Vision for menopause care in the UK. Post Reproductive Health. 2021 Mar;27(1):10-8.
8. Charoenphon N, Anandsongvit N, Kosai P, Sirisidthi K, Kangwanrangsan N, Jiraungkoorskul W. Brahmi (Bacopa monnieri): Up-to-date of memory boosting medicinal plant: A review. Indian Journal Of Agricultural Research. 2016;50(1):1-7.
9. Pase MP, Kean J, Sarris J, Neale C, Scholey AB, Stough C. The cognitive-enhancing effects of Bacopa monnieri: a systematic review of randomized, controlled human clinical trials. The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2012 Jul 1;18(7):647-52.
10. Travica N, D'Cunha NM, Naumovski N, Kent K, Mellor DD, Firth J, Georgousopoulou EN, Dean OM, Loughman A, Jacka F, Marx W. The effect of blueberry interventions on cognitive performance and mood: A systematic review of randomized controlled trials. Brain, behavior, and immunity. 2020 Mar 1;85:96-105.
11. Xiao-Peng CH, Wei LI, Xue-Feng XI, Zhang LL, Chang-Xiao LI. Phytochemical and pharmacological studies on Radix Angelica sinensis. Chinese Journal of Natural Medicines. 2013 Nov 1;11(6):577-87.
12. Ma GP, Zheng Q, Xu MB, Zhou XL, Lu L, Li ZX, Zheng GQ. Rhodiola rosea L. improves learning and memory function: preclinical evidence and possible mechanisms. Frontiers in Pharmacology. 2018:1415.
13. Cropley M, Banks AP, Boyle J. The effects of Rhodiola rosea L. extract on anxiety, stress, cognition and other mood symptoms. Phytotherapy research. 2015 Dec;29(12):1934-9.
14. Hamidpour R, Hamidpour S, Elias G. Rosmarinus officinalis (Rosemary): a novel therapeutic agent for antioxidant, antimicrobial, anticancer, antidiabetic, antidepressant, neuroprotective, anti-inflammatory, and anti-obesity treatment. Biomed J Sci Tech Res. 2017;1(4):1-6.
15. Bommer SA, Klein P, Suter A. First time proof of sage’s tolerability and efficacy in menopausal women with hot flushes. Advances in therapy. 2011 Jun;28:490-500.
16. Aslanyan G, Amroyan E, Gabrielyan E, Nylander M, Wikman G, Panossian A. Double-blind, placebo-controlled, randomised study of single dose effects of ADAPT-232 on cognitive functions. Phytomedicine. 2010 Jun 1;17(7):494-9.
17. Park JY, Kim KH. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of Schisandra chinensis for menopausal symptoms. Climacteric. 2016 Nov 1;19(6):574-80.
18. Sharma K, Bhatnagar M. Asparagus racemosus (Shatavari): a versatile female tonic. health. 2010;3(4):5-6.
19. Li L, Lv Y, Xu L, Zheng Q. Quantitative efficacy of soy isoflavones on menopausal hot flashes. British journal of clinical pharmacology. 2015 Apr;79(4):593-604.
20. Cheng PF, Chen JJ, Zhou XY, Ren YF, Huang W, Zhou JJ, Xie P. Do soy isoflavones improve cognitive function in postmenopausal women? A meta-analysis. Menopause. 2015 Feb 1;22(2):198-206.
21. Tit DM, Bungau S, Iovan C, Nistor Cseppento DC, Endres L, Sava C, Sabau AM, Furau G, Furau C. Effects of the hormone replacement therapy and of soy isoflavones on bone resorption in postmenopause. Journal of Clinical Medicine. 2018 Sep 21;7(10):297.
22. Ghazanfarpour M, Sadeghi R, Roudsari RL. The application of soy isoflavones for subjective symptoms and objective signs of vaginal atrophy in menopause: A systematic review of randomised controlled trials. Journal of Obstetrics and Gynaecology. 2016 Feb 17;36(2):160-71.
23. Prasanth MI, Sivamaruthi BS, Chaiyasut C, Tencomnao T. A review of the role of green tea (Camellia sinensis) in antiphotoaging, stress resistance, neuroprotection, and autophagy. Nutrients. 2019 Feb 23;11(2):474.
24. Trotta T, Porro C, Cianciulli A, Panaro MA. Beneficial effects of spirulina consumption on brain health. Nutrients. 2022 Feb 5;14(3):676.
25. Jamshidi N, Cohen MM. The clinical efficacy and safety of Tulsi in humans: a systematic review of the literature. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2017 Mar 16;2017.