Γνωρίζεις τις αντιμικροβιακές ιδιότητες του σκόρδου;

Η δράση του σκόρδου στην υγεία του καρδιαγγειακού και την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος είναι πλέον ευρέως γνωστή και αποδεκτή. Η δράση του όμως δεν τελειώνει εκεί, αφού όλο και περισσότερες μελέτες αποδεικνύουν τις αντιμικροβιακές ιδιότητες του σκόρδου έναντι βακτηρίων, ιών, μυκήτων, παρασίτων και άλλων παθογόνων (1-3).

Οι μελέτες που έχουν γίνει για την αντιβακτηριακή δράση του σκόρδου είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρες. Σε in vitro μελέτη παρατηρήθηκε ότι το σκόρδο έχει αντιβακτηριακή δράση έναντι βακτηρίων που απομονώθηκαν από περιοχές λοίμωξης, όπως τα Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Proteus mirabilis, Klebsiella pneumoniae και Pseudomonas aeruginosa (4). Επιπλέον, σε μελέτη για τη δράση του σκόρδου έναντι βακτηριακών στελεχών που προσβάλλουν τη στοματική κοιλότητα (περιοδοντικά παθογόνα), όπως τα Streptococcus mutans (προκαλεί τερηδόνα) και Porphyromonas gingivalis (προκαλεί ουλίτιδα) ή έναντι ενζύμων τους, διαπιστώθηκε ότι το εκχύλισμα σκόρδου εμποδίζει την ανάπτυξη στοματικών παθογόνων βακτηρίων και τη δράση ορισμένων πρωτεασών των βακτηρίων και συνεπώς μπορεί να έχει θεραπευτική αξία, κυρίως για την περιοδοντίτιδα (5,6). Το σκόρδο σύμφωνα με μελέτη έχει παρουσιάσει δράση και έναντι του Helicobacter pylori, το οποίο είναι συχνά υπεύθυνο για γαστρεντερικές λοιμώξεις στους ανθρώπους (7).

Εξίσου ενδιαφέρουσες είναι και ορισμένες μελέτες που ερευνούν την αντιιική δράση του σκόρδου. Σε μελέτη που καθορίστηκε η δράση του σκόρδου έναντι επιλεγμένων ιών, συγκεκριμένα των ιών του απλού έρπητα τύπου 1 και 2, του ιού parainfluenza τύπου 3, του ιού της δαμαλίτιδας, του ιού της φυσαλιδώδους στοματίτιδας και του ανθρώπινου ρινοϊού τύπου 2, διαπιστώθηκε ότι το σκόρδο ήταν ιοτοξικό έναντι αυτών. Στο εκχύλισμα του φρέσκου σκόρδου, τα thiosulfinates ήταν τα πιο δραστικά συστατικά με κυρίαρχο την αλλισίνη (8). Η αλλισίνη, βασικό συστατικό του θρυμματισμένου φρέσκου σκόρδου, εμπλέκεται στις αντιμικροβιακές ιδιότητες του σκόρδου. Έχει αποδειχθεί ότι παρουσιάζει αντιβακτηριακή δράση έναντι μεγάλου εύρους βακτηρίων (Gram θετικών και Gram αρνητικών), συμπεριλαμβανομένων κάποιων ανθεκτικών σε πολλά φάρμακα εντεροτοξικών στελεχών της Escherichia coli, ενώ παράλληλα έχει και αντιιική δράση. Αξίζει να αναφερθεί ότι εκτός της αντιβακτηριακής και αντιιικής της δράσης, η αλλισίνη εμφανίζει αντιμυκητιασική δράση, κυρίως έναντι της Candida albicans και αντιπαρασιτική δράση, για παράδειγμα έναντι κάποιων κύριων ανθρώπινων εντερικών πρωτοζωικών παρασίτων, όπως τα Entamoeba histolytica και Giardia lamblia (9).

Οι αντιμικροβιακές ιδιότητες του σκόρδου είναι πολλές. Στο παρόν άρθρο θα δούμε τη δράση του έναντι του βακτηρίου Pseudomonas aeruginosa, του ιού του κοινού κρυολογήματος και του ανθρώπινου κυτταρομεγαλοϊού.

Σκόρδο & Pseudomonas aeruginosa

Η Pseudomonas aeruginosa (ψευδομονάδα aeruginosa) είναι ένας παθογόνος μικροοργανισμός που προκαλεί σοβαρότατες, επίμονες και επαναλαμβανόμενες ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Οι λοιμώξεις αυτές επιδεικνύουν αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα σε ασθενείς που βρίσκονται σε κατάσταση ανοσοκαταστολής, καθώς και σε άτομα που πάσχουν από κυστική ίνωση.

Η P.aeruginosa εμφανίζει ανθεκτικότητα σε πολλά αντιβιοτικά και παράγει σε μεγάλο βαθμό τοξικές ουσίες. Τα χαρακτηριστικά αυτά του βακτηρίου εμφανίζονται μόνο όταν ο πληθυσμός των κυττάρων του αποκτήσει μια ορισμένη υψηλή συγκέντρωση. Αυτό στηρίζεται στη λειτουργία ενός σύνθετου και πολυπαραγοντικού μηχανισμού διακυτταρικής χημικής επικοινωνίας που καλείται quorum sensing και οδηγεί στην ενεργοποίηση ορισμένων γονιδίων-στόχων που ευθύνονται για την παθογένεια του μικροβίου. Η διακυτταρική χημική επικοινωνία της P.aeruginosa παίζει σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό των βιομεμβρανών που σχηματίζει το βακτήριο, στην παραγωγή λοιμογόνων παραγόντων και στην ανθεκτικότητα σε πολλά αντιβιοτικά (10). 

Λόγω της ανθεκτικότητας της P.aeruginosa σε πολλά αντιβιοτικά, υπάρχει η ανάγκη να βρεθεί ένας εναλλακτικός, μη αντιβιοτικός παράγοντας για τον έλεγχο των λοιμώξεων που προκαλούνται από αυτήν. Σε πρόσφατη μελέτη, εξετάστηκε το κατά πόσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί το σκόρδο ως ένας παράγοντας προφύλαξης από τη λοίμωξη από P.aeruginosa. Στη μελέτη παρατηρήθηκε in vivo ότι το σκόρδο μείωσε σημαντικά τον αριθμό των βακτηρίων στα νεφρά και τα προστάτευσε από καταστροφή του ιστού τους. Επίσης, δεδομένα in vitro έδειξαν ότι παρουσία εκχυλίσματος φρέσκου σκόρδου υπήρχε μειωμένη παραγωγή λοιμογόνων παραγόντων και μειωμένα μηνύματα διακυτταρικής χημικής επικοινωνίας από την P.αeruginosa. Η μελέτη προτείνει ότι η μειωμένη λοιμογονικότητα της P.aeruginosa in vivo και η μειωμένη παραγωγή λοιμογόνων παραγόντων που παρατηρήθηκε in vitro μπορούν να αποδοθούν στην παρεμποδιστική ικανότητα του σκόρδου στη διακυτταρική χημική επικοινωνία της P.aeruginosa (11).

Σκόρδο & ιός του κοινού κρυολογήματος

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα μιας διπλής, τυφλής μελέτης με placebo στην οποία συμμετείχαν 146 εθελοντές. Οι εθελοντές χωρίστηκαν τυχαία σε 2 ομάδες, η μία έπαιρνε placebo ενώ η άλλη ένα συμπλήρωμα σκόρδου με αλλισίνη για 12 εβδομάδες, από τον Νοέμβριο μέχρι τον Φεβρουάριο. Η ομάδα που έλαβε το σκόρδο παρουσίασε συνολικά, συγκριτικά με την ομάδα του placebo, σημαντικά μικρότερο αριθμό κρυολογημάτων (24 έναντι 65), λιγότερες ημέρες ασθενείας (111 έναντι 366) και σημαντικά μικρότερη διάρκεια των συμπτωμάτων (1,52 έναντι 5,01 ημερών). Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εθελοντές στην ομάδα που έλαβε το σκόρδο ήταν λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν κρυολόγημα, ενώ όσοι εμφάνισαν ανάρρωσαν γρηγορότερα από τους εθελοντές στην ομάδα του placebo. Η μελέτη καταλήγει στο ότι ένα συμπλήρωμα που περιέχει αλλισίνη μπορεί να προσφέρει προστασία από τον ιό του κοινού κρυολογήματος (12).

Σκόρδο και HCMV

Σε μελέτη που εξετάστηκε η αντιιική δράση του εκχυλίσματος σκόρδου έναντι του ανθρώπινου κυτταρομεγαλοϊού (human cytomegalovirus, HCMV) in vitro σε καλλιέργειες κυττάρων, παρατηρήθηκε μια δοσοεξαρτώμενη παρεμποδιστική δράση αυτού όταν η χορήγησή του γινόταν ταυτόχρονα με τη μόλυνση από τον HCMV. Η δράση του εκχυλίσματος του σκόρδου ήταν ισχυρότερη όταν η χορήγησή του είχε προηγηθεί της μόλυνσης από τον ιό. Παρατηρήθηκε ότι η αντιιική δράση του σκόρδου παρέμενε για μεγάλο χρονικό διάστημα στα προσβεβλημένα κύτταρα μετά από την απομάκρυνσή του από το μέσο της καλλιέργειας, αλλά ήταν ισχυρότερη όταν χορηγούταν συνεχώς. Η μελέτη προτείνει τη συστηματική χρήση του εκχυλίσματος του σκόρδου ενάντια στη λοίμωξη από HCMV και αναφέρει ότι η προφυλακτική χρήση του είναι προτιμότερη στους ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς (13).

Σε μελέτη που διερευνήθηκε η δράση της allitridin (diallyl trisulfide, συστατικό από την εκχύλιση του σκόρδου) στον πολλαπλασιασμό του HCMV και στην έκφραση ιικών γονιδίων, η allitridin παρουσίασε μια δοσοεξαρτώμενη παρεμποδιστική ικανότητα. Σύμφωνα με μελέτες, η allitridin παρεμποδίζει τον πολλαπλασιασμό του HCMV στα αρχικά στάδια του ιικού κύκλου, πριν τη σύνθεση του ιικού DNA, μέσω της καταστολής της έκφρασης συγκεκριμένων γονιδίων του ιού (γονίδια ie) (14-16).

Οι αντιμικροβιακές ιδιότητες του σκόρδου δεν περιορίζονται βέβαια στις προαναφερθείσες. Όλο και περισσότερες έρευνες αποδεικνύουν τη μοναδική του δράση έναντι πλήθους διαφορετικών μικροβίων.

Βιβλιογραφία

1. Harris JC, Cottrell SL, Plummer S, Lloyd D. Antimicrobial properties of Allium sativum (garlic). Appl Microbiol Biotechnol. 2001 Oct;57(3):282-6.
2. Goncagul G, Ayaz E. Antimicrobial Effect of Garlic (Allium sativum). Recent Pat Antiinfect Drug Discov. 2009 Nov 23.
3. Iciek M, Kwiecień I, Włodek L. Biological properties of garlic and garlic-derived organosulfur compounds. Environ Mol Mutagen. 2009 Apr;50(3):247-65.
4. Tessema B, Mulu A, Kassu A, Yismaw G. An in vitro assessment of the antibacterial effect of garlic (Allium sativum) on bacterial isolates from wound infections. Ethiop Med J. 2006 Oct;44(4):385-9.
5. Bakri IM, Douglas CW. Inhibitory effect of garlic extract on oral bacteria. Arch Oral Biol. 2005 Jul;50(7):645-51. Epub 2005 Feb 5.
6. Fani MM, Kohanteb J, Dayaghi M. Inhibitory activity of garlic (Allium sativum) extract on multidrug-resistant Streptococcus mutans. J Indian Soc Pedod Prev Dent. 2007 Oct-Dec;25(4):164-8.
7. O´Gara EA, Maslin DJ, Nevill AM, Hill DJ. The effect of simulated gastric environments on the anti-Helicobacter activity of garlic oil. J Appl Microbiol. 2008 May;104(5):1324-31. Epub 2007 Nov 20.
8. Weber ND, Andersen DO, North JA, Murray BK, Lawson LD, Hughes BG. In vitro virucidal effects of Allium sativum (garlic) extract and compounds. Planta Med. 1992 Oct;58(5):417-23.
9. Ankri S, Mirelman D. Antimicrobial properties of allicin from garlic. Microbes Infect. 1999 Feb;1(2):125-9.
10. Χ.Κανακάρης, Γ.Οικονομίδης, Χ.Κούτης, Α.Χαρβάλου. Το quorum sensing στην Pseudomonas aeruginosa: ο μηχανισμός που ευθύνεται για την παθογένεια και την αντοχή στα αντιβιοτικά. Δελτίο Ελληνικής Μικροβιολογικής Εταιρίας, 46(6), 606-615, 2001.
11. Harjai K, Kumar R, Singh S. Garlic blocks quorum sensing and attenuates the virulence of Pseudomonas aeruginosa. FEMS Immunol Med Microbiol. 2009 Sep 18.
12.Josling P. Preventing the common cold with a garlic supplement: a double-blind, placebo-controlled survey. Adv Ther. 2001 Jul-Aug;18(4):189-93.
13. Guo NL, Lu DP, Woods GL, Reed E, Zhou GZ, Zhang LB, Waldman RH. Demonstration of the anti-viral activity of garlic extract against human cytomegalovirus in vitro. Chin Med J (Engl). 1993 Feb;106(2):93-6.
14. Zhen H, Fang F, Ye DY, Shu SN, Zhou YF, Dong YS, Nie XC, Li G. Experimental study on the action of allitridin against human cytomegalovirus in vitro: Inhibitory effects on immediate-early genes. Antiviral Res. 2006 Oct;72(1):68-74. Epub 2006 Apr 27.
15. Zhen H, Fang F, Liu ZF, Nie XC, Cui W, Li G. Effects of allitridin on the expression of human cytomegalovirus immediate early antigens-IE72 and IE86 in human embryonic lung cells. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 2005 Jan;30(1):47-9.
16. Shu SN, Fang F, Dong YS. An experimental study on the effect of allitridin on inhibiting the expression of HCMV immediate-early antigens in vitro. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 2003 Oct;28(10):967-70.