Συνένζυμο Q10: Τι είναι, γιατί είναι τόσο σημαντικό και ποιοι το χρειάζονται;

Το συνένζυμο Q10 είναι περισσότερο γνωστό για τα οφέλη του στην υγεία της καρδιάς και για τον σημαντικό του ρόλο στην παραγωγή ενέργειας στον οργανισμό. Ωστόσο, φαίνεται από μελέτες ότι έχει και άλλες δράσεις, όπως ότι μειώνει τις ημικρανίες, βοηθά στην απώλεια βάρους, αντιμετωπίζει την περιοδοντική νόσο (φλεγμονές στα ούλα), βοηθά σε περιπτώσεις υπογονιμότητας και επιβραδύνει την ανάπτυξη της νόσου του Πάρκινσον.
Στις ΗΠΑ μάλιστα είναι ιδιαίτερα δημοφιλές, καθώς είναι το τρίτο πιο δημοφιλές συμπλήρωμα διατροφής, μετά τα συμπληρώματα με ωμέγα-3 και τις πολυβιταμίνες.

Τι είναι το συνένζυμο Q10;
Το συνένζυμο Q10 (Co-enzyme Q10, CoQ10), ή Q10 όπως είναι περισσότερο γνωστό, είναι μια λιπόφιλη ένωση που υπάρχει σε κάθε κύτταρο του ανθρώπινου σώματος, αλλά ιδιαίτερα στην καρδιά. Από την ανακάλυψη και την απομόνωσή του πριν από 50 χρόνια, έχουν διεξαχθεί εκατοντάδες μελέτες για αυτό και τα οφέλη του για την υγεία.
Έρευνες δείχνουν ότι οι ιστοί και το αίμα ενός ενήλικου ανθρώπου περιέχουν συνολικά περίπου 2000mg Q10, ενώ για τη διατήρηση αυτής της ποσότητας απαιτούνται 500mg/ημέρα. Η μέση διατροφή παρέχει μόλις 5mg/ημέρα, οπότε το υπόλοιπο πρέπει να συντεθεί εσωτερικά. Ωστόσο, η ικανότητά μας να συνθέτουμε Q10 φαίνεται να μειώνεται με την ηλικία και επίσης όταν είμαστε άρρωστοι ή σε υψηλό στρες. Πράγματι, χαμηλά επίπεδα Q10 έχουν βρεθεί σε πολλά προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων, της υπέρτασης, των παθήσεων των ούλων κ.α. (Altern Med Rev, 1996; 1: 11-7). Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί η συμπληρωματική χορήγηση Q10 - που φαίνεται να αυξάνει τα επίπεδα αυτού του θρεπτικού συστατικού στους ιστούς - φαίνεται να είναι ευεργετική για πολλά θέματα υγείας.

Επίπεδα ενέργειας και αντιοξειδωτική προστασία. Το Q10 εμπλέκεται στην παραγωγή ATP (τριφωσφορική αδενοσίνη), που είναι η κύρια μορφή αποθηκευμένης ενέργειας του σώματος. Όσο μεγαλώνουμε, τα επίπεδα του Q10 στον οργανισμό μειώνονται και αυτό μπορεί να εξηγήσει σε κάποιο βαθμό την έλλειψη ενέργειας με την αύξηση της ηλικίας. Το Q10 όμως μπορεί να είναι ωφέλιμο και σε νεαρές ηλικίες. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη δοκιμή διαπίστωσε ότι το  Q10 σε δόση 100mg/ημέρα βελτίωσε την απόδοση κατά την άσκηση σε υγιείς άνδρες που έκαναν καθιστική ζωή (J Strength Cond Res, 2010; 24: 97-102).
Το Q10 είναι επίσης ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό και μάλιστα είναι 50 φορές ισχυρότερο από τη βιταμίνη Ε στην ικανότητα καταπολέμησης των ελεύθερων ριζών. Σε μελέτες, τα ευρήματα δείχνουν ότι το Q10 θα μπορούσε να έχει σημαντική αντιγηραντική δράση, μειώνοντας το οξειδωτικό στρες (Free Radic Biol Med, 2006; 40: 480-7).

Καρδιά. Μεγάλο μέρος της έρευνας σχετικά με τη συμπληρωματική χορήγηση Q10 αφορά προβλήματα που σχετίζονται με την καρδιά, οπότε υπάρχει πλέον ένα εντυπωσιακό σύνολο ερευνών που δείχνουν ότι αυτό το θρεπτικό συστατικό είναι ανεκτίμητο για ασθενείς με μυοκαρδιοπάθεια (δυσλειτουργία του καρδιακού μυός), συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, στηθάγχη και υπέρταση (Altern Med Rev, 1996; 1: 168-75).
Σύμφωνα με τελευταία ευρήματα, το Q10 έχει και άλλα οφέλη για την υγεία.

Ημικρανίες. Μια πρόσφατη μελέτη σε περισσότερους από 1500 νεαρούς πάσχοντες από ημικρανίες διαπίστωσε ότι το ένα τρίτο είχε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα Q10. Ζητήθηκε από τους ασθενείς αυτούς να λάβουν κάψουλες Q10 σε δόση 1-3 mg/kg/ημέρα για να δουν αν οι πονοκέφαλοί τους βελτιώνονταν. Μετά από τρεις μήνες, καθώς τα επίπεδα Q10 των ασθενών αυξήθηκαν, η συχνότητα των πονοκεφάλων τους μειώθηκε (Headache, 2007; 47: 73-80).
Σε μια άλλη, τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή, το Q10 σε δόση 100mg τρεις φορές την ημέρα ήταν καλά ανεκτό και αποτελεσματικότερο από το εικονικό φάρμακο για τη μείωση της συχνότητας των κρίσεων και του αριθμού των ημερών με πονοκέφαλο ή/και ναυτία (Neurology, 2005; 64: 713-5).

Ανδρική υπογονιμότητα. Το Q10 μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην ποιότητα του σπέρματος, ενώ τα χαμηλά επίπεδά του στον οργανισμό φαίνεται να έχουν αρνητική επίδραση τόσο στον αριθμό των σπερματοζωαρίων όσο και στην κινητικότητα, γεγονός που μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη γονιμότητα (J Endocrinol Invest, 2009; 32: 626-32). Πρόσφατα, οι επιστήμονες άρχισαν να διερευνούν κατά πόσον τα από του στόματος χορηγούμενα συμπληρώματα Q10 βελτιώνουν την ποιότητα του σπέρματος σε άνδρες με υπογονιμότητα. Όταν 60 άνδρες με προβλήματα υπογονιμότητας λόγω ασθενοζωοσπερμίας - κακή κινητικότητα του σπέρματος - έλαβαν 200mg/ημέρα Q10 ή εικονικό φάρμακο για έξι μήνες, τα επίπεδα του Q10 αυξήθηκαν σημαντικά στο σπέρμα των ασθενών, ενώ η κινητικότητα του σπέρματος βελτιώθηκε. Επιπλέον, από τις εννέα εγκυμοσύνες που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι έξι έγιναν από άνδρες που έλαβαν θεραπεία με Q10 (Fertil Steril, 2009; 91: 1785-92).

Νόσος του Πάρκινσον. Το Q10 μπορεί επίσης να αποτελέσει μια ελπιδοφόρο λύση για τη νόσο του Πάρκινσον και άλλες νευροεκφυλιστικές διαταραχές. Όταν σε 80 ασθενείς με πρώιμη νόσο του Πάρκινσον ζητήθηκε τυχαία να λάβουν Q10 σε δόση 300, 600 ή 1200 mg/ημέρα ή εικονικό φάρμακο, μετά από 16 μήνες, όσοι έλαβαν το εικονικό φάρμακο παρουσίασαν ελαφρά εξέλιξη της νόσου τους, ενώ όλοι όσοι έλαβαν Q10 είδαν μικρότερη εξέλιξη της νόσου. Αυτό ήταν πιο εντυπωσιακό σε εκείνους που έλαβαν την υψηλότερη δόση, οι οποίοι παρουσίασαν 44% λιγότερη αναπηρία λόγω των συμπτωμάτων τους (Arch Neurol, 2002; 59: 1541-50).
Πολυάριθμες μελέτες δείχνουν επίσης ότι τα συμπληρώματα Q10 είναι ευεργετικά σε νευρολογικές ασθένειες και επίσης μπορούν να επιβραδύνουν εκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος του Χάντιγκτον και η αταξία Φρίντριχ (Neuropsychiatr Dis Treat, 2009; 5: 597-610).

Ουλίτιδα - περιοδοντίτιδα. Το Q10 μπορεί να είναι χρήσιμο για την περιοδοντική νόσο, η οποία προσβάλλει περίπου το 60% των νέων ενηλίκων και το 90% των ατόμων άνω των 65 ετών. Σε ασθενείς με το πρόβλημα αναφέρονται χαμηλά επίπεδα  Q10 σε ποσοστό έως και 96%, οπότε η συμπληρωματική χορήγηση μπορεί να είναι ευεργετική στις περισσότερες περιπτώσεις. Όταν 18 ασθενείς με νόσο των ούλων έλαβαν είτε 50mg/ημέρα  Q10 είτε εικονικό φάρμακο σε μια διπλή τυφλή δοκιμή τριών εβδομάδων, και οι οκτώ από αυτούς που έλαβαν  Q10 βελτιώθηκαν, σε σύγκριση με μόνο τρεις από τους 10 που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Οι οδοντίατροι, οι οποίοι δεν γνώριζαν ότι συμμετείχαν σε μελέτη, σημείωναν σταθερά ότι ο ρυθμός επούλωσης στους ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με  Q10 ήταν "πολύ εντυπωσιακός" (Altern Med Rev, 1996; 1: 11-7).

Παχυσαρκία. Η τάση προς το υπερβολικό βάρος σχετίζεται, σε ορισμένους ανθρώπους, με την παραγωγή ενέργειας. Καθώς το Q10 είναι ένας βασικός συμπαράγοντας στην παραγωγή ενέργειας, έχει προταθεί ότι η ανεπάρκεια του  Q10 μπορεί να εμπλέκεται σε ορισμένες περιπτώσεις παχυσαρκίας. Πράγματι, μια μελέτη σε 27 παχύσαρκους ασθενείς διαπίστωσε ότι οι μισοί είχαν χαμηλά επίπεδα  Q10. Όταν πέντε από αυτούς τους ασθενείς με ανεπάρκεια έλαβαν 100mg/ημέρα  Q10 με μια ολιγοθερμιδική δίαιτα, όλοι έχασαν υπερδιπλάσιο βάρος από εκείνους που δεν είχαν χαμηλή περιεκτικότητα σε Q10 και ακολουθούσαν το ίδιο πρωτόκολλο διατροφής-συμπληρώματος (Altern Med Rev, 1996; 1: 11-7).
Ωστόσο, μια άλλη μελέτη δεν διαπίστωσε διαφορές μεταξύ των επιπέδων  Q10 σε παχύσαρκα και φυσιολογικού βάρους παιδιά (Clin Chim Acta, 2004; 349: 121-7). Προφανώς, χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να αξιολογηθεί ο ακριβής ρόλος του  Q10 στην παχυσαρκία.

Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης. Οι Βέλγοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σχεδόν οι μισοί από τους ασθενείς τους με σύνδρομο χρόνιας κόπωσης είχαν έλλειψη  Q10 και ότι υπήρχε συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων  Q10 και των συμπτωμάτων των ασθενών. Εκείνοι με τα χαμηλότερα επίπεδα ανέφεραν μεγαλύτερη κόπωση και διαταραχές συγκέντρωσης και μνήμης (Neuro Endocrinol Lett, 2009; 30: 470-6). Ωστόσο, δεν είναι σαφές ότι τα συμπληρώματα  Q10 θα λειτουργούσαν σε ασθενείς με σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, αν και μια μελέτη διαπίστωσε ότι 100mg/ημέρα για τρεις μήνες βελτίωσαν την ανοχή στην άσκηση σε 20 πάσχουσες σε σύγκριση με 20 γυναίκες από την ομάδα ελέγχου που δεν έπασχαν από το σύνδρομο. Επιπλέον, το 90% είδε μείωση ή και εξαφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων, ενώ το 85% εμφάνισε λιγότερη κόπωση μετά την άσκηση (Altern Med Rev, 2000; 5: 93-108).
Σαφώς, το  Q10 φαίνεται να είναι χρήσιμο σε μια μεγάλη ποικιλία κοινών προβλημάτων υγείας. Οι άνθρωποι που είναι πιο πιθανό να ωφεληθούν περισσότερο είναι εκείνοι που παρουσιάζουν ανεπάρκεια του θρεπτικού συστατικού. Καθώς το  Q10 παίζει ζωτικό ρόλο στον οργανισμό, η έλλειψη επαρκούς ποσότητας είναι πιθανό να έχει επιζήμια αποτελέσματα.

Δοσολογία και ασφάλεια
Στους ενήλικες, η δοσολογία του συνένζυμου Q10 που προτείνεται είναι συνήθως 30-90mg/ημέρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστούν μεγαλύτερες δόσεις, με την καθοδήγηση ειδικευμένου ιατρού. Οι περισσότερες έρευνες σχετικά με τις καρδιακές παθήσεις έχουν χρησιμοποιήσει 90-150mg/ημέρα. (Mitochondrion, 2007; 7 Suppl: S78-88).